Η εικόνα του σώματος και το σώμα

26 Ιούλ Η εικόνα του σώματος και το σώμα

Την τελευταία δεκαετία έχει παρατηρηθεί ένα αυξανόμενο ενδιαφέρον για την εικόνα σώματος, η οποία ορίζεται γενικά, ως “η αντίληψη του ατόμου για το σώμα του, για το μέγεθός του σώματος και τις ατέλειές του” (πραγματικές ή φανταστικές).

Η έμφαση που δόθηκε τα τελευταία χρόνια στις διατροφικές διαταραχές, και κυρίως στη νευρική ανορεξία που συνοδεύεται από χαρακτηριστική παραμόρφωση της προσωπικής αντίληψης για το μέγεθος του σώματος, οδήγησε σε αύξηση των γνώσεων για τις διατροφικές διαταραχές καθώς και την επίδραση αυτών στην αντίληψη της εικόνας του σώματος. Διαπιστώθηκε λοιπόν μια σχέση της κακής εικόνας του σώματος με μια γενική ψυχική διαταραχή και ειδικότερα με τη χαμηλή αυτοεκτίμηση, την  περιορισμένη προσωπική αποτελεσματικότητα, με προβλήματα συμπεριφοράς, καθώς και  συναισθηματικά προβλήματα (κατάθλιψη).

Η εικόνα του σώματος επηρεάζεται έντονα από κοινωνικοπολιτισμικούς παράγοντες. Στον δυτικό κόσμο τα πρότυπα για το σώμα επιτάσσουν ότι μια καλή εξωτερική εμφάνιση χαρακτηρίζεται από ένα λεπτό σώμα. Η κουλτούρα προστάζει ειδικά για τις γυναίκες ένα καχεκτικό σώμα που προβάλλεται στα κανάλια, στα περιοδικά μόδας και τις αφίσες. Η διαφημιστική βιομηχανία παροτρύνει το κοινό να λάβει δράση για να διορθώσει την εμφάνισή του αγοράζοντας υγιεινά τρόφιμα, διαιτητικά προϊόντα ή κάποια φαρμακευτική αγωγή. Είναι δύσκολο να αποφύγει κανείς τα μηνύματα αυτά που κακολογούν το περιττό βάρος και στιγματίζουν τα παχύσαρκα άτομα.

Βέβαια δεν είναι όλα τα άτομα το ίδιο ευπρόσβλητα στα μηνύματα αυτά και ούτε έχουν όλα πρόβλημα κακής εικόνας σώματος. Αναμφισβήτητα όμως και η παχυσαρκία συνδέεται με σοβαρές ψυχολογικές επιπτώσεις. Ο ψυχολογικός αντίκτυπος της παχυσαρκίας μπορεί να σκιαγραφηθεί με φυσιολογικές και κοινωνικοψυχολογικές διαδικασίες. Οι πρώτες αν και γίνονται δύσκολα κατανοητές έχουν κάθε λόγο να ερευνηθούν. Οι κοινωνικοί παράγοντες γίνονται πιο εύκολα αντιληπτοί. Τα αρνητικά μηνύματα του να είσαι υπέρβαρος είναι αμείλικτα. Αυτό αντανακλά μια ισχυρή προκατάληψη κατά του πάχους που είναι ολοφάνερη στα μέσα μαζικής ενημέρωσης και στις καθημερινές συζητήσεις. Η προκατάληψη αυτή γεννά ένα στίγμα και μια μεροληψία.

Στην περίπτωση της παχυσαρκίας τα άτομα υφίστανται ένα σοβαρό στιγματισμό και θεωρούνται υπεύθυνα γι’ αυτό. Οι παχύσαρκοι άνθρωποι θεωρούνται άτομα με αδύναμη θέληση, τεμπέληδες, ανίκανοι, συναισθηματικά ασταθείς ακόμη και “ελαττωματικοί” σαν άνθρωποι. Η μεροληψία αυτή γίνεται φανερή και στην εκπαίδευση, στην αγορά εργασίας και στα ιατρικά ιδρύματα ακόμη και σε δικαστικές υποθέσεις όταν πρόκειται για παράδειγμα την υιοθεσία ενός παιδιού. Το σημείο λοιπόν κλειδί για την ψυχολογική τους ευημερία, θεωρείται για πολλούς η εικόνα σώματος.

Είναι γνωστό ότι μερικά παχύσαρκα άτομα διαθέτουν αυτοπεποίθηση όσον αφορά την εμφάνισή τους, αντίθετα με κάποια άλλα που εμφανίζονται φοβισμένα, αμήχανα και ντροπαλά. Σίγουρα τα θετικά βιώματα και η κοινωνική υποστήριξη από τον οικογενειακό και φιλικό περίγυρο σχετίζονται με μια θετική εικόνα σώματος. Τα θετικά μηνύματα μπορεί να θεωρηθούν ως προστατευτικοί παράγοντες, ενώ τα πειράγματα και η πίεση από οικεία πρόσωπα για απώλεια βάρους οδηγούν σε αύξηση της δυσαρέσκειας με την εικόνα σώματος.

Οι εμπειρίες στιγματισμού για τα παχύσαρκα άτομα δεν είναι απλά περιστασιακά γεγονότα και περιλαμβάνουν άσχημα σχόλια από συνομηλίκους, αρνητικές υποθέσεις ανθρώπων όπως ότι οι παχύσαρκοι πάσχουν πιθανόν από συναισ-θηματικά προβλήματα, ανάρμοστα σχόλια από γιατρούς και υποτιμητικές παρατηρήσεις από την οικογένεια ή από αγνώστους.

Η συχνότητα αυτών των καταστάσεων σχετίζεται με αρνητική εικόνα σώμα-τος και συμπτώματα ψυχικής υγείας. Μια δυσπροσαρμοστική αντιμε-τώπιση του στιγματισμού οξύνει την απογοήτευση, ενώ μια αντιμετώπιση που συνίσταται σε μια θετική αυτοκριτική, σε μια θεώρηση της κατάστασης σαν να αφορά το πρόβλημα των άλλων, σε μια άρνηση να κρύψει το σώμα του και σε στρατηγικές αυτoαποδοχής και αγάπης του εαυτού του προοιωνίζει καλύτερη προσαρμογή.

Απορυθμίζοντας τους παράγοντες που συμβάλλουν στο να νιώθει ένα άτομο δυσφορία με την εικόνα σώματός του θα δούμε ότι πολλοί παράμετροι παίζουν ρόλο.

Τί πρέπει να κάνει κάποιος για να αντιμετωπίσει το πρόβλημά του?

 
Η ψυχοθεραπεία, ώστε να βελτιωθεί η εικόνα σώματος, σε συνδυασμό με υγιεινή διατροφή έχουν καλυτέρα μακροπρόθεσμα αποτελέσματα.

 
Η αποδοχή του σώματος και του εαυτού τους και η αποσύνδεση της αυτοεκτίμησης από το βάρος είχουν ως συνέπεια πιο υγιεινές διατροφικές συνήθειες και περισσότερο κίνητρο για αλλαγή.